100. ROCZNICA
WPROWADZENIA DO OBIEGU I POCZTOWGO WYKORZYSTANIA
PIERWSZEGO ZNACZKA O MOTYWIE KRAKOWSKIM
/przypomnienia część 2./
5 maja 1925 roku, Poczta Niepodległej Polski wprowadziła do obiegu znaczek na którym znalazł się widok Wawelu. Wydany w kolorze czerwonym, o nominale 15 groszy, jest pierwszym znaczkiem o motywie krakowskim wydanym przez Pocztę Polską (Fi.210).
26 maja 2025 roku, autorzy klubowej strony internetowej, przypomnieli tą rocznicę podając krótką informacje o samym znaczku oraz prezentując kilka ciekawych walorów (całości pocztowych) ofrankowanych wspomnianym znaczkiem lub jego wielokrotnością. Znaczek, a także kolejny, o tym samym rysunku, wydany w 1926 roku w kolorze niebieskim (o nominale 40 groszy) dał początek kolekcji, złożonej ze znaków wydanych przez Pocztę Polską o motywie krakowskim, która jest ważnym elementem promocyjnym miasta, jego historii, zabytków i ludzi z nim związanych. Znaczek spełniał ważna rolę w budzeniu świadomości patriotycznej w początkowym okresie budowaniu Niepodległej. Katedra na Wawelu stanowiła miejsce pielgrzymek patriotyczno- religijnych, a Wawel zyskał wymiar sanktuarium narodowego.
Znaczek od maja 1925 roku, był zamawiany w drukarni jedenaście razy i drukowany w nakładach od 10 – 39 milionów każdorazowo aż do października 1928 roku. Docierał do najmniejszych miejscowości, w których działały urzędy pocztowe, agencje, filie czy pośrednictwa pocztowe, a nawet tzw. kantory pocztowe na terenie byłego zaboru rosyjskiego. Ożywienie gospodarcze po 1923 roku spowodowało szybki rozwój placówek pocztowych. W 1920 roku było 1593 urzędów pocztowych oraz 2120 agencje i pośrednictwa pocztowe, a w 1930 roku już ponad 4450 urzędów pocztowych.
Poczta Polska wycofała znaczek z obiegu 1.05.1933 roku, ale przykłady jego pocztowego wykorzystania po 1930 roku są dosyć rzadkie. Co ciekawe, również wczesne wykorzystanie znaczka, to znaczy z maja 1925 roku, są trudno osiągalne. Dysponujemy przykładami całości pocztowych ofrankowanych znaczkiem Fi.210 dopiero z czerwca 1925 roku.
Ponieważ przypomnienie setnej rocznicy wprowadzenia przez Pocztę Polska znaczka z widokiem Wawelu przeszło bez echa u naszych Klubowych Kolegów i Internautów, postanowiliśmy ponowić przypomnienie. Wykorzystamy do tego celu walory odnalezione we własnych zbiorach oraz nabyte na międzynarodowych portalach aukcyjnych. Na fotografiach 1- 7 pokazujemy całości pocztowe ofrankowane znaczkiem Fi.210, na fotografiach 8-10 karty pocztowe i widokówki a na zakończenie przykłady znaczków zdjętych z przesyłek pocztowych. (fot. 11).
Fot. 1 Koperta o wymiarach 171 x 81 mm, przesyłki listowej, prywatnej, krajowej, poleconej
z erką w postaci odbitki pieczątki z odręcznie wpisanym numerem, wysłanej z Urzędu
Pocztowego Wołma, w dniu 5.6.1925 roku do Piotrkowa Trybunalskiego. Przesyłka
jest ofrankowana trzema znaczkami w tym dwoma Fi. 190 oraz Fi,210 o łącznym
nominale 75 groszy. Adresat otrzymał przesyłkę 10.6.1925 roku o czym świadczy
odbitka datownika odbiorczego. Wołma (dawniej Stare Sioło) to dawna gmina wiejska
istniejąca do 1939 roku w województwie nowogródzkim. Siedzibą władz gminy było
miasteczko Wołma, które w latach dwudziestych XX wieku liczyło 298 Mieszkańców.
Obecnie na Białorusi w obwodzie mińskim.
Fot.2 Koperta firmowa o wymiarach 155 x 123 mm, „fabryka oczyszczenia i sortowania
szczeciny” z Międzyrzecza Podlaskiego, przesyłki firmowej, zagranicznej wysłanej
z Urzędu Pocztowego Międzyrzec k. Łukowa, dnia 3 (?) VIII 1926 roku do Niemiec.
Przesyłka jest ofrankowana parką poziomą znaczka Fi210 o nominale 30 groszy Brak
opłaty 1 grosz dla bezrobotnych.
Fot.3 Koperta o wymiarach 155 x123 mm przesyłki listowej, zagranicznej wysłanej z
Urzędu Pocztowego Warszawa 2, w dniu 1 IX 1926 roku do Francji. Przesyłka jest
ofrankowana czterema znaczkami w tym dwoma Fi.210 i dwoma Fi.208 o łącznym
nominale 40 groszy zgodnie z taryfą.
Fot. 4 Koperta o wymiarach 155 x 123 mm przesyłki listowej prywatnej, zagranicznej
wysłanej z Urzędu Pocztowego Rabka 1 w dniu 9.3.1928 roku do Francji (wadliwy
adres poprawiany przez nadawcę). Adresatem był E (Emil) Vedel, przebywający
w hotelu Palmers w najstarszej miejscowości wypoczynkowej na Lazurowym
Wybrzeżu , Hyeres w departamencie Var. Przesyłka jest ofrankowana parka pozioma
znaczka Fi.210 oraz znaczkiem Fi. 211 o łącznym nominale 50 groszy. Adresat
otrzymał przesyłkę 15.3.1928 roku o czym świadczy odbitka datownika odbiorczego.
Kolejne dwa walory są wyjątkowe bowiem dotyczą krakowskich firm, a zarazem są ofrankowane znaczkiem Fi.210.
Fot. 5 Koperta firmowa, firmy Chaima Mandelbauma z ulicy Krakowskiej 19.użyta do
korespondencji prywatnej, zagranicznej, wysłanej z Urzędu Pocztowego Kraków 2,
w dniu 24 II 1929 roku do Wiednia. Przesyłka jest ofrankowana dwoma znaczkami
w tym Fi.210 i 241o łącznym nominale 40 groszy. Znaczki są naklejone na stronie
verso. Koperta pochodzi zapewne z makulatury bowiem ma podwójny nadruk.
Fot. 6 Koperta firmowa o standardowym wymiarze, Zakładów Reprodukcyjnych „
Akropol” z ulicy Lwowskiej 36, użyta do korespondencji firmowej, zagranicznej,
poleconej z erką w postaci naklejki w kolorze czerwonym i odbitym numerem,
wysłana z Urzędu Pocztowego Kraków 14, w dniu 11 III 1927 roku do Niemiec.
Przesyłka jest ofrankowana czterema znaczkami w tym dwoma Fi.210, 213 i 211
łącznym nominale 80 groszy zgodnie z taryfą. „Akropol” to Zakłady Graficzne
w Krakowie związane z wydawnictwem „Salonu Malarzy Polskich Frist i Spółka, które powstały około 1923 roku. Jak widać z koperty firmowej początkowo mieściły się przy ulicy Lwowskiej 36, później produkcja przeniesiona została do budynku przy ul. Grzegórzeckiej 23. Przesyłkę nadano w Urzędzie Pocztowym nr 14 mieszczącym się przy ulicy Zamojskiego 3. Uwagę zwraca nalepka „erki” w kolorze czerwonym.
Na fot. 7 prezentujemy niezwykle ciekawą całość pocztową , z widocznymi śladami użytkowania ale i zniszczenia, które próbowano zabezpieczyć dla zachowania całości.
Fot. 7a,b Koperta o wymiarach ok. 190 x 125 mm organu państwowego, którym było Ministerstwo Przemysłu i Handlu (po 1923 roku i likwidacji Ministerstwa Poczt i Telegrafów zarząd nad pocztą i telegrafem objęło Ministerstwo Przemysłu i Handlu), przesyłki państwowej, zagranicznej, poleconej z erką w postaci odbitki pieczątki w kolorze czerwonym z odręcznie wpisanym numerem, ekspresowej, wysłanej u Urzędu Pocztowego Warszawa 13, w dniu 7 IX 1928 roku Genewy na ręce polskiego dyplomaty, historyka, delegata do Ligi Narodów w Genewie Adama Jerzego Benisa (1898-1936). Przesyłka jest ofrankowana piętnastoma znaczkami w tym dwoma czteroznaczkowymi blokami oraz parką pionowa znaczka Fi,210 a także pięcioma znaczkami Fi.209 o łącznym nominale 2,00 złote naklejonymi na stronie verso koperty.
Fot.8 Widokówka z Krakowa wydana przez Salon Malarzy Zagr (?) w Krakowie wysłana z
Urzędu Pocztowego Kraków 2, w dniu 5 VI 1928 roku do Poznania. Widokówka ofrankowana znaczkiem F.210 zgodnie z taryfą.
Fot. 9 Widokówka z Krakowa, z widokiem Sukiennic, wydana przez firmę „Sztuka” Kraków 1928 , Seria k, nr 28, wysłana z Urzędu Pocztowego (?) , w dniu 29 X 1929 roku do Francji. Widokówka jest ofrankowana parka poziomą znaczka Fi.210, zgodnie z taryfą.
Fot.10. Carte Postale (Kartka pocztowa) niesygnowana z opisem w języku duńskim fragmentu obrazu Jana Matejki „Kazanie Skargi” wysłana z Urzędu Pocztowego Warszawa 2, w dniu 29. 5. 1928 roku do Francji . Kartka jest ofrankowana parką poziomą znaczka Fi.210 o łącznym nominale 30 groszy zgodnie z taryfa. Znaczki są skasowane datownikiem mechanicznym (wirnikiem), z nakładką „Korzystajcie z uzdrowisk Polskich: informacje Warszawa, Szucha 8,tel. 408-74.” (kat. MyŚl. 28-103).
Na zakończenie prezentujemy znaczki Fi.210 zdjęte z przesyłek listowych nadanych w: Urzędach Pocztowych: Królewska Huta oraz Warszawa 2.
Fot. 11 Znaczki z przesyłek wysłanych z Urzędów Pocztowych w: Królewska Huta w dniu 2.7.1925 roku oraz z Urzędu Pocztowego, Warszawa 2 w dniu 22 VIII 1925 roku.
Przygotowaliśmy „przypomnienie” wykorzystując posiadany materiał filatelistyczny,
i nie ukrywamy, że liczymy na pozyskanie kolejnych całości pocztowych czy kart
pocztowych ofrankowanych znaczkiem z widokiem Wawelu, od kolekcjonerów
cracovianów i Internautów śledzących klubową stronę internetową. Zachęcamy – jak
zawsze – do współpracy. Kraków jest niewyczerpaną studnią tematów, które można
ujmować w najprzeróżniejsze sposoby i tworzyć unikatowe kolekcje i zbiory.
Jerzy Duda
Administrator Piotr