Krakowskich markolubów przechadzka po mieście cz.3

       Stojąc w Bramie Floriańskiej i patrząc na północ widzimy Barbakan, a patrząc na południe widzimy perspektywę ulicy Floriańskiej z górującymi wieżami Kościoła Najświętszej Marii Panny u jej zbiegu. Dzisiaj mamy otwarty widok na Barbakan, zwany do XIX wieku Rondlem. Do połowy XIX wieku widoku takiego nie było bowiem Brama Floriańska wraz z Barbakanem połączona była tzw. szyją, którą rozebrano w 1841 roku. Całość  stanowiła ważny zespół obronny miasta od strony północnej.
       Barbakan to  budowla w kształcie koła o średnicy 24,4 m, wykonana z cegły, której mury mają ponad 3 m grubości. Budowany był długo, od końca XIV wieku do połowy  XVI wieku, kiedy uzyskał właściwe znaczenie. Obrońcy  Barbakanu mieli  ponad 130 strzelnic rozmieszczonych  na różnych poziomach co uniemożliwiało piechocie podejście pod mury. Po wielkim pożarze miasta w 1850 roku Austriacy próbowali przenieść  do Barbakanu jatki rzeźnicze.  Na szczęście odstąpiono od tego na skutek protestów. Później  stał się obiektem zabytkowym służącym również do celów kulturalnych ( m. in. wystawy, prezentacja sztuk teatralnych). Skutecznie bronił miasta w czasie oblężeń w 1581 roku, 1658 i 1768. W tym ostatnim roku jednym z obrońców stał się, zapisany w historii mieszczanin, pasamonik Marcin Oracewicz, którego wyczyn opisany jest na tablicy wmurowanej w ścianę Barbakanu. (dla  Czytelników  pytanie, czym zasłużył się Oracewicz?)
       Barbakan ma bogata dokumentację filatelistyczną. Widok jego znalazł się  na znaczku  wydanym przez Pocztę Polską w 1987 roku (Fi 2955), również na FDC na której powtórzono rysunek budowli w części ilustracyjnej  koperty (fot. 1).

1
fot.1

       Podobnie jak to ma miejsce z Bramą Floriańska, wydanych zostało mnóstwo widokówek przedstawiających budowlę z różnych stron. Wybrane z nich które wykorzystywano do robienia kart maksimafilii (fot. 2). 

2fot.2

Barbakan jest częstym motywem stempli okolicznościowych. Na fot.3 stempel z okazji VI Zjazdu Klubu Zainteresowań Czerwony Krzyż, stosowany w urzędzie pocztowym Kraków 1 dnia 23 . V. 1971.

3

fot.3

Atrakcyjnie przedstawia się widok Barbakanu z lotu ptaka.  W takim ujęciu pokazana  jest  budowla na stemplu okolicznościowym  stosowanym w czasie trwania Dni Krakowa w dniach 14 – 22 . VI. 1969 roku. (fot.4) 

4

fot.4

       Najbardziej interesującym widokiem jest  jednak widok zespołu obronnego, czyli Barbakanu z Bramą Floriańską. W takim ujęciu wykorzystany został ten widok na znaku opłaty kartki pocztowej  (Cp Fi. 1036) wydanej  przez Pocztę Polską z okazji Światowej Wystawy Filatelistycznej  „Polska 93”, która miała miejsce w Poznaniu w dniach 7 – 16. 05. 1993 rok. (fot. 5). 

5
fot.5

Jeszcze inne ujęcie zespołu obronnego Krakowa  wykorzystano na  kartce okolicznościowej  wydanej w 1992 roku za zezwoleniem ZO PZF w Krakowie z okazji obchodów stulecia filatelistyki polskiej . W części ilustracyjnej kartki wykorzystano rysunek  Jana Nepomucena Głowackiego wykonany ok. 1830 roku  „Barbakan i Brama Floriańska, targ na Kleparzu” (fot. 6).

6

fot.6

Zestaw  budowli:  Brama Floriańska i Barbakan wykorzystany został przez projektowaniu stempli okolicznościowych.  Na fot. 7 pokazany rysunek zespołu zaprojektowany z okazji Dnia Łącznościowca i stosowany w Urzędzie Pocztowym, Kraków 1 w dniu 18. X. 1965 roku.
 7

fot.7

       Rysunek tego samego zespołu, jedynie pokazanego  z innej strony z  uzupełnieniem  rysunku o konnego poczmistrza  został wykorzystany przez projektanta okolicznościowego stempla  stosowanego z okazji  Ogólnopolskiej Konferencji Odsyłkowej w Urzędzie Pocztowym Kraków 2,  w dniu 28. 02. 1984 roku (fot. 8).

8
fot.8

       Na (fot.9) znaczek Generalnej Gubernii z widokiem Barbakanu wydany w 1941 roku.

9
fot.9

Obchodząc Barbakan od strony północnej znajdziemy się na ulicy Basztowej z otwartym widokiem na plac zwany dzisiaj Placem Matejki. W XIV wieku  przed Barbakanem rozciągało się nowe miasto założone w 1366 roku przez Kazimierza Wielkiego zwane Florencja. Miasto dopiero w XV weku przyjęło nazwę Kleparz, który w 1792 roku został włączony do Krakowa.  O tym co ciekawego  w tej części Krakowa  i co na znakach pocztowych w następnej  części  przechadzki.

OKF „Cracoviana”

                                                                                 Jerzy Duda

Krakowskich markolubów przechadzka po mieście - odpowiedź Czytelnika.

      Autorzy "Krakowskich markolubów przechadzki po mieście" z najwyższym uznaniem przyjmują odpowiedź pana Piotra Malca, który jako pierwszy odpowiedział na nasze pytanie, a także uzupełnił część ilustracyjną tekstu o pominięte walory z okresu okupacji niemieckiej. Dziękujemy bardzo za włączenie się do tworzenia filatelistycznego przewodnika po Krakowie. O nagrodzie, chcociaż o niej nie było mowy, pomyślimy.
      Uzupełniamy tekst pierwszej przechadzki o znaczek Generalnej Gubernii z widokiem Bramy Floriańskiej (fot.1), a także tekst o panoramach Krakowa o dwa znaczki wydane w 1941 roku i w lastach 1943/44 (fot.2), na których znalazł się ten sam fragment panoramy Krakowa - z widokiem Wawelu - z Kroniki Świata Hartmanna Schedla z 1493 roku.

skan849 fot.1

skan850 fot.2

Poniżej zamieszczamy odpowiedź naszego Czytelnika:

       Przeczytałem z zainteresowaniem dwie pierwsze części proponowanej przez Ogólnopolski Klub Filatelistyczny Cracoviana przechadzki po Krakowie ilustrowanej znakami pocztowymi. To ciekawy pomysł, warty zainteresowania młodych miłośników Krakowa. Przypuszczam, że kolejne odcinki będą równie atrakcyjne. Postaram się zainteresować propozycją Klubu, swoich młodszych kolegów.
       Ponieważ autorzy „przechadzki” postawili pytanie o lokalizację tablicy upamiętniającej obronę murów, Bramy Floriańskiej i baszt przed zburzeniem przez Feliksa Radwańskiego postanowiłem odpowiedzieć na pytanie. Stosowna tablica umieszczona jest na murze od strony zabudowy w odległości ok. 20 metrów od ulicy Szpitalnej. Aktualnie zasłaniana jest przez rozłożone parasole kawiarni Stare Mury.
       Na tablicy jest następujący napis /w górnej części słabo widoczny/

TE MURY OBRONNE MIASTA Z CZTEREMA BASZTAMI
I BARBAKANEM
OCHRONIŁ W R. 1817 PRZED ZBURZENIEM
FELIKS RADWAŃSKI
B. PROFESOR SZKOŁY GŁÓWNEJ KORONNEJ
SENATOR RZECZYPOSPOLITEJ KRAKOWSKIEJ
W LATACH 1816 – 1826 BRAŁ GORLIWY UDZIAŁ
W PRACACH NAD UPIĘKSZANIEM KRAKOWA
I POŁOŻENIU PODWALIN POD PLANTACJĘ
W SETNĄ ROCZNICĘ ŚMIERCI D. 23 MARCA 1926
MIASTO KRAKÓW
TEN ZNAK PAMIĘCI I WDZIĘCZNOŚCI POŁOŻYŁO

       Mam również jedna uwagę, a mianowicie w materiale ilustracyjnym dotyczącym Bramy Floriańskiej brakuje znaczka z okresu drugiej wojny światowej. Przedstawia on fragment murów obronnych wraz z Brama Floriańską. Jest to znaczek wydany przez pocztę Generalnej Guberni. Zamieszczam skan tego znaczka. Wydaje mi się również, że w jednej z serii wydanej w czasie wojny był fragment jakiejś panoramy Krakowa. Ale znaczka tego nie mam. Warto sprawdzić.
Pozdrawiam pomysłodawców i realizatorów „przechadzki po Krakowie”.

Z poważaniem
Piotr Malec

Krakowskich markolubów przechadzka po mieście cz.2

      Z krakowskich dworców czyli Dworca Głównego kolejowego i Dworca Autobusowego  każdy szanujący się markolub udaje się na plac zwany  dawniej dworcowym. Dzisiaj plac nazwany jest imieniem Jana Nowaka – Jeziorańskiego, słynnego kuriera z Warszawy, który w latach 1951 – 1976 kierował Rozgłośnią Polską Radia Wolna Europa. Na obrzeżach tego placu znajduje się  interesująca  wolnostojąca budowla, która znana jest pod nazwą Pałac Wołodkowiczów. I rzeczywiście  pałac ma długą i ciekawą historię. Najpierw był piętrową willą w ogrodzie, której właścicielem był od 1829 roku Florian  Straszewski. Kolejnym właścicielem był Maciej Józef Brodowicz, lekarz, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Willa była luksusowo wyposażona m.in. w centralne ogrzewanie, obicia  wiedeńskie (tapety), stiukowe plafony i rozety. Kolejnym właścicielem był Paweł Moszyński, który przebudował willę podmiejską na okazałą siedzibę na wzór szlacheckich dworów. W 1884 roku, kolejny właściciel, W. Wołodkowicz  powiększył i przebudował pałac. W pałacu bywał m. in. Henryk Sienkiewicz ożeniony z Wołodkiewiczówną.
      Pałac trzeba  obejrzeć z zewnątrz, a nawet zalecane jest, dla każdego młodego czy starszego  markoluba, obejrzenie wnętrza. Nie będzie to trudne, bowiem w dawnym Pałacu mieści się obecnie … Urząd Pocztowy, Kraków 53.  Przed 1995 roku w pałacu mieścił się Okręgowy Urząd Przewozu Poczty przeniesiony w grudniu 1995 roku do nowo wybudowanych obiektów w Płaszowie. Dzisiejszy Urząd Pocztowy ma okienka czynne całą dobę.
      W listopadzie 1995 roku wydana została kartka pocztowa o numerze Cp1108 - według numeracji polskiego katalogu „Polskich znaków pocztowych „ Fischera” tom II - na której to ilustracja przedstawia fragment wejścia do pałacu Wołodkowiczów, a w tle fragment nowego budynku Przewozu Poczty w Krakowie. (fot. 1).

1fot.1

      W tym samym miesiącu wydana została również, przez Dyrekcje Okręgu Poczty w Krakowie, kartka okolicznościowa z okazji uroczystego otwarcia nowego obiektu Urzędu Przewozu Poczty, na której, w części  ilustracyjnej, pokazany jest  rysunek  Pałacu  Wołodkowiczów. Stosowano również  w dniu 16.12.1995 roku okolicznościowy stempel (fot. 2).

2fot.2

            Łatwo na ilustracji tej drugiej kartki dojrzeć za pałacem rysunek fragment murów obronnych Krakowa. Jest to jednak rysunek fantazyjny. Ale po wizycie w Pałacu w ich stronę kierujemy nasze kroki. Za kilka minut znajdziemy się przy zachowanym fragmencie dawnych murów obronnych miasta z basztami i bramą. Pierwsza baszta to Baszta Pasamoników, dalej to najsłynniejsza w Krakowie, Brama Floriańska, następnie Baszta Stolarska i Powroźnicza oraz Baszta Ciesielska. Ten zachowany fragment murów, które powstawały od XIII wieku wraz z sąsiadującym z nim Barbakanem, zwanym do XIX wieku Rondlem, stanowią jeden z najciekawszych zespołów średniowiecznej sztuki fortyfikacyjnej. Mury z basztami i Bramą Floriańską stanowią również wdzięczny temat znaków pocztowych. Do nich należą przede wszystkim kartka pocztowa wydana z okazji Międzynarodowego Roku Turystyki w 1967 roku, projektowana przez wybitnego grafika, malarza, bibliofila i projektanta znaków pocztowych profesora Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, Witolda Chomicza. Kartka, Cp nr 363, ma na znaku opłaty widok murów od strony północnej z  rysunkami  Barbakanu na pierwszym planie , Bramy Floriańskiej, i baszt, a w tle z widoki kościołów i Zamku Królewskiego (fot.3).

3fot.3

            Widoki zachowanych murów Starego Krakowa są również tematem okolicznościowych stempli. Przykładów tych stempli jest sporo wobec czego podam tylko wybrane. Do najciekawszych zaliczam stempel stosowany w czasie obrad XIII Okręgowej Konferencji Sprawozdawczo – Wyborczej Związku Zawodowego Pracowników Łączności w dniu 20.10.1960 roku. Na fot.4  stempel odbity na kartce pocztowej wydanej w 1968 roku z okazji 50 lat ZZPŁ. Na bardzo ładnie odbitym stemplu widać rysunek murów i Barbakanu na tle nowoczesnej  (bo wysokiej) zabudowy Krakowa. Podobnie ujęte mury w rysunku stempla znalazły się na ładnym, ciekawie skomponowanym graficznie stemplu wykonanym z okazji XX. Krajowego Zjazdu Komunikacji Miejskiej stosowanym w dniu 20. 09. 1984.

4fot.4

            Na fot. 5 okolicznościowa, ilustrowana koperta  wydana z okazji Zjazdu ofrankowana znaczkiem Fi 2699 z błędnie pokazanym planem Krakowa z 1703 roku autorstwa Stanisława Buchowskiego (na znaczku błąd w nazwisku) oraz odbitym stemplem z widokiem murów w dolnej partii stempla.

5fot.5

            Inaczej potraktował autor widok murów na stemplu wykonanym z okazji 75 lecia Filatelistyki Polskiej,  jubileuszu obchodzonego w Krakowie w 1968 roku. Na stemplu (fot. 6)  widok murów i Bramy floriańskiej jest od strony ul. Floriańskie czyli od południa. Dlatego na pierwszym planie  są mury, a w tle widoczne są wieżyczki Barbakanu.

6fot.6

            Na kolejnym stemplu prezentowanym na fot.7, zarówno Brama Floriańska jak i Barbakan potraktowane zostały schematycznie  z dodatkiem dużej litery K z koroną  jako symbolu Krakowa. Można się dopatrywać w kompozycji tego stempla pewnej wyśmiewanej cechy Krakowian, bowiem stempel był stosowany 28.09.1971 roku z okazji Ogólnopolskiej Inauguracji Miesiąca Oszczędności. A istnieje przekonanie, że Krakus to „centuś”. 

7fot.7

            Brama Floriańska i Barbakan znalazły się na znaczkach pocztowych i na FDC.  Znaczek z Bramą Floriańską wydany został przez Pocztę Polską w 1988 roku, a FDC ma datę 08.03.1988 rok (fot. 8). Ilustracją znajdującą się na  kopercie przedstawia  rysunek płaskorzeźby umieszczonej od strony ulicy Floriańskiej z postacią św. Floriana. Od strony Barbakanu na Bramie Floriańskiej widoczny jest orzeł piastowski wykonany przez Zygmunta Langmana według projektu Jana Matejki. Miłośnicy Krakowa powinni zapamiętać sentencje znajdującą się wewnątrz Bramy:

„Orzeł w Krakowskiej Bramie pod trzema wieżami
Rozciągnionemi Gości przyimuje skrzydłami
Patrzy iednak z pilnością, gdy Bram waszych strzeże
Kogo puścić do Miasta, kogo wziąć do Wieże”

8fot.8

            Widoki Bramy Floriańskiej znajdują się na niezliczonej liczbie widokówek, które niekiedy wykorzystywane były do tzw. maksimafilii. Przykład takiej widokówki z wykorzystaniem znaczka pocztowego i stempla pierwszego dnia obiegu pokazuje fot.9. 

9fot.9

            Pod Bramą trzeba się chwilę zatrzymać i wsłuchać się w jej historię, a oczy  nacieszyć  wystawą  prac malarskich o przeróżnej tematyce prezentowanych na murze, pod gołym niebem. Historia Bramy  sięga roku ok. 1300. Bronił jej cech kuśnierzy. Służyła w czasie pokoju do różnych celów także jako np. spichlerz. Na początku XIX wieku groziło jej zburzenie  w okresie niszczenia murów, który to okres został nazwany „okresem burzymurków”. Przed zburzeniem uratował Bramę z fragmentem murów prof. Feliks Radwański senior, o czym przypomina wmurowana tablica (pytanie dla naszych Czytelników - gdzie znajduje się wspomniana  tablica?). Kolejna propozycja zburzenia Bramy pojawiła się w 1900 roku, kiedy okazało się, że wagonik projektowanej linii tramwaju elektrycznego nie mieści się w Bramie. Na szczęście znaleziono wyjście i Brama ostała się i służy dzisiaj za schronienie obrazu Matki Bożej Piaskowej, skarbonki dla ubogich i czasami ulicznym grajkom.
          Z Bramy powędrujemy do Barbakanu i w stronę Florencji, ale o nich to w następnym odcinku naszej przechadzki.

OKF „Cracoviana”

                                                                                 Jerzy Duda

 

Krakowskich markolubów przechadzka po mieście

           Zanim rozpoczniemy wędrówkę po Krakowie, ilustrowaną znakami pocztowymi, pragniemy przypomnieć kilka, najważniejszych, powszechnie znanych, ale wartych zapamiętania, informacji o  dawnym Krakowie, z  okresu jego świetności oraz pokazać najdawniejsze widoki miasta, które utrwaliły się  w świadomości Polaków i innych nacji.                                              

*****

            W dniu 5 czerwca 1257 roku książę Bolesław V Wstydliwy wydał dla Krakowa przywilej lokacyjny na prawie magdeburskim dający podstawę do rozbudowy i  rozwoju  miasta. Dogodne warunki sprawiły, że  w krótkim czasie rosło jego znaczenie polityczne i gospodarcze w Europie. Już za czasów Kazimierza I Odnowiciela Kraków stał się siedzibą władcy, pozostawał później najważniejszą siedzibą monarszą, stolicą  dzielnicy senioralnej, a koronacja Władysława I Łokietka w 1320 roku w Katedrze Wawelskiej utrwaliła stołeczność Krakowa. Zatarg króla Bolesława II Szczodrego (1102–1138) z biskupem krakowskim Stanisławem, zakończony męczeńską śmiercią biskupa, odbił się echem w Europie. Późniejsza kanonizacja biskupa Stanisława (1253) i sprowadzenie relikwii św. Floriana, wpłynęła znacząco na wzrost znaczenia  Krakowa jako ośrodka kultu religijnego. Założenie uniwersytetu w1364 roku – drugiego po uniwersytecie w Pradze – w Europie środkowej i zjazd europejskich monarchów w tym samym roku rozsławiło Kraków, którego władze nawiązywały żywe kontakty ze znaczącymi ośrodkami i miastami w Europie. W Krakowie powstał w 1473 roku pierwszy polski druk, a w następnych latach  Kraków stał się  największym ośrodkiem wydawniczym z trzema dużymi oficynami i szeregiem mniejszych. Rozwijała się sztuka, architektura, budownictwo szczególnie w czasach Zygmunta I, który rezydował głównie na Wawelu. W Krakowie bywali  europejscy władcy, ludzie kultury ze znanymi w Europie humanistami: niemieckim Konradem Celtisem i włoskim Kallimachem, wybitni artyści w tym Wit Stwosz. W Akademii Krakowskiej studiowali m.in.: Mikołaj Kopernik, Paweł Włodkowic.

****

            Najstarszy widok  Krakowa jest zamieszczony na dwóch stronach  Księgi  kronik, zwanej popularnie  Kroniką świata, wydanej przez A. Kobergera w Norymberdze w 1493 roku autorstwa Hartmanna Schedla. Jest to barwny drzeworyt stanowiący połączenie widoku portretowego z fantastycznym. Drzeworyt ten powstał prawdopodobnie na podstawie obszernego opisu, a nawet rysunku przygotowanego przez Konrada Celtisa.
           Reprodukcja fragmentu tego drzeworytu została wykorzystana do projektu znaczka wydanego przez Pocztę Polską w 1981 roku w serii „Polskie miasta na starych rycinach”(fot. 1). Na znaczku pokazany jest jedynie fragment górnej części drzeworytu przedstawiający niewielką część Zamku Królewskiego. Kolor zielony znaczka nie ma nic wspólnego z kolorem drzeworytu. Wydano także kopertę FDC ilustrowaną również opisanym fragmentem (fot. 2).

fot1 fot.1     fot2fot.2

Na reprodukcję pełnego drzeworytu trzeba było czekać do 1991 roku. W tym właśnie roku organizowane było w Krakowie Sympozjum  KBWE  (Komitetu Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie) w sprawie Ochrony Wspólnego Europejskiego Dziedzictwa Kulturalnego. Z tej okazji Poczta Polska emitowała znaczek, nie przynoszący jej chwały, z wizerunkiem stylizowanej litery K z koroną, będącej   monogramem króla Kazimierza Wielkiego. Nie jest to herb Krakowa ale fragment drzwi głównych kościoła Archikatedralnego na Wawelu. Z okazji Sympozjum miała miejsce wystawa filatelistyczna w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa pt. Dzieje Poczty w Krakowie. Stosowano okolicznościowy stempel z okazji wystawy, a także okolicznościowy stempel z okazji sympozjum. Dodatkowo wydano karnet, w trzech językach, ozdobiony reprodukcją drzeworytu zamieszczonego w „Kronice Świata” Hartmanna Schedla (fot.3). Po raz kolejny wykorzystano reprodukcję tego drzeworytu, również do wykonania karnetu z okazji przyznania Krakowowi zaszczytnego tytułu „Europejskiego Miasta Kultury” w 2000 r. (fot. 4).

fot3fot.3 fot4fot.4

Najpiękniejszym i mistrzowsko wykonanym widokiem Krakowa, na podstawie wspomnianego drzeworytu, jest bloczek wydany przez Pocztę Polską w 2000 roku z okazji przyznania tytułu Europejskiego Miasta Kultury. Rytowany przez najsłynniejszego polskiego projektanta i grawera znaczków pocztowych, nieżyjącego już, Czesława Słanie, bloczek w wersji ząbkowanej i nieząbkowanej (fot. 5-1 i 5-2) jest najwspanialszym „ambasadorem” Krakowa w kolekcjonerstwie zwanym filatelistyka. Strona karnetu z bloczkiem, okolicznościowym stemplem i autografem  Czesława Słani pokazana jest na (fot. 5).  

fot5 1fot.5-1  fot5 2fot.5-2

fot5fot.5

W latach 1603–1605 powstał, rysowany z natury widok Krakowa, zamieszczony w księdze Civitas orbis terrarum wydanej w Kolonii przez G. Brauna i F. Hogenberga. To bardzo bogaty w informacje rysunek na którym poza panoramą miasta przedstawiony został widok około 200–osobowego orszaku króla Zygmunta III Wazy udającego się z Wawelu do Łobzowa. Fragment tego rysunku z panoramą miasta – był inspiracją do wykonania rysunku zamieszczonego  na  ilustrowanej kopercie z numizmatem, wydanej przez Pocztę Polską z okazji 750 rocznicy lokacji Krakowa (fot.6).  Na rysunku widać napis „Cracovia Metropolis Regni Polonia”. Nad zamkiem zaś tarczę zwieńczoną królewską koroną i okoloną łańcuchem Orderu Złotego Runa, nadanego Zygmuntowi III w 1600 roku.

fot6fot.6  

fot6 1fot.6-1

Najwspanialszy i największy widok Krakowa wykonany został przez szwajcarskiego sztycharza  Mateusza Meriana na zlecenie amsterdamskiego wydawcy J. Hondiusa II w 1619 roku. Merian wykonał  miedziorytową kopię panoramy miasta od północnego – zachodu, wykorzystując wspomnianą wcześniej  wedutę. Rysunek ma dwa metry długości i wydany został jako druk ulotny w czterech częściach. Nad rysunkiem umieszczony został napis po łacinie, który jest najczęściej cytowanym zdaniem dotyczącym  Krakowa, a mianowicie „Cracovia, totius Polonia urbs celeberrima atque amplissima regia atque academia insigni” – co znaczy: Kraków, miasto całej Polski najsłynniejsze i największe, wyróżniające się królewską siedzibą i Akademią. 
           Fragmenty tego widoku zostały wykorzystane na znaku opłaty kartki pocztowej wydanej przez Pocztę Polska w 1975 roku (znak opłaty z prawej strony) (fot.7), a także jako tło na dwóch blokach wydanych w 2008 roku z okazji 450 lecia Poczty Polskiej. 

fot7fot.7  

fot7 1fot.7-1

           Na (fot. 8) wykorzystany został w tle portretów m.in. twórców Poczty Polskiej fragment rysunku przedstawiający zamek królewski, a na (fot. 9) obszerniejszy fragment rysunku w tle za krakowskim kurierem konnym.

fot8fot.8

fot9fot.9

Dla wyjątkowo spostrzegawczych mamy jeszcze jedną informację. Na kartce pocztowej wydanej przez Pocztę Polską w 1983 roku z okazji 90 – lecia ruchu filatelistycznego w Polsce  zaprezentowano część okładki pierwszego polskiego czasopisma wydawanego w Krakowie pt. Polski filatelista. Winieta tego czasopisma przedstawiała fragment panoramy miasta Krakowa  z roku 1581 (fot. 10). Jako ciekawostkę podaje się, że jest to jeden z 3 widoków zamieszczonych w książkach, które wydrukowano w Krakowie. Pokazany na fot. 10 pochodzi  z  tomu Konstytucji, statutów, i przywilejów na  sejmach koronnych uchwalonych.

fot10fot.10

           Kolekcjonerom przypominamy, że wspomniany wcześniej widok Krakowa portretowy z 1581 roku, znalazł sie także na kartce pocztowej wydanej przez Pocztę Polską w 1970 roku z okazji międzynarodowej wystawy filatelistycznej odbywającej sie w Krakowie pt. "Lenin i jego idee" (fot. 11). Ten sam widok wykorzystany został do wykonania zaproszenia na wystawę filatelistyczna "Kraków 71" z okazji 20- lecia Koła im. Stanisława Miksteina.

fot11fot.11

Nie wykorzystano dotychczas na znakach pocztowych: widoku Krakowa z 1617 wykonanego przez E. van der Rye, panoram Krakowa z XVII wieku i XVIII, szczególnie panoramy wykonanej według rysunku F. B. Wernera . 

c d n . 

OKF „Cracoviana”

                                                                                 Jerzy Duda

KRAKÓW – w zbiorach znaków pocztowych

/w odpowiedzi na pytania młodych  miłośników miasta, a zarazem sympatyków Klubu Cracoviana/

Część  I

            Wielką  przyjemność  sprawiają nam  miłośnicy miasta, zarówno Krakowianie jak i mieszkańcy innych  miast i regionów Polski, którzy nie będąc jeszcze filatelistami ani członkami Klubu, zadają pytania i biorą udział w dyskusjach na temat zbiorów znaków pocztowych  zaliczonych do cracovianów.  Dyskusja jest tym ważniejsza, że temat, chociaż nie nowy, jest w dalszym ciągu otwarty, rozwojowy i  wywołuje emocjonalne reakcje  wśród  dyskutantów o dłuższym stażu filatelistycznym. Dyskusja ma swoją wagę wobec  hasła rzuconego przez nasz Klub –„Kraków – filatelistów obowiązek”, a także  wobec  próby zmian  w zasadach finansowania  działań  ratunkowych  krakowskich zabytków  poprzez   Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa.

            Kolekcjonowanie znaków pocztowych  o motywach krakowskich, to także jedna z form  zdobywania wiedzy o krakowskich zabytkach i  sposób na poszerzanie  kręgu  miłośników miasta mających wpływ na  ratowanie jego zabytków.

             Pisząc,  Kraków na znakach pocztowych,  rozumiemy przez to, znaki pocztowe, na których prezentowane są widoki miasta,  jego budowle lub ich fragmenty, detale architektoniczne, wydarzenia historyczne, postacie i wizerunki ludzi związanych z Krakowem, symbole, herby, przyroda, pomniki,  dawne i współczesne życie miasta (np. uroczystości,  festiwale, pochody, procesje,  manifestacje patriotyczne, jubileusze), place, ciekawe miejsca, sztuka Krakowa, historia poczty i obiektów pocztowych  i inne elementy zarówno materialne jak i duchowe.

          Tematyka  krakowska  przedstawiana była  dotychczas na:

1/. znaczkach pocztowych oraz kopertach FDC ( Pierwszy Dzień Obiegu),

2/ na całostkach (do których należą  kartki pocztowe i koperty pocztowe czyli wydawnictwa poczty z wydrukowanym  znaczkiem pocztowym),

3/ stemplach, kasownikach  i  datownikach  oraz

4/ na całościach pocztowych.          

                        Najbardziej ogólna informacja na temat  znaków pocztowych  związanych czy dotyczących Krakowa, wydawanych przez Pocztę Polską,   znajduje się  na  stronie internetowej  Klubu w zakładce „artykuły” gdzie można znaleźć  czteroczęściowy  artykuł  pt. „Jak markami i znakami Kraków promowano”.

            Przypomnieć  wypada  w tym miejscu, że  na  znaczkach pocztowych  wydanych przez Pocztę Polska  przedstawiono m. in.:

a/  widoki Wawelu z jego budowlami, pomnikiem, płytami nagrobnymi, wizerunki głów

     wawelskich,  motywy z arrasów, a nawet  reprodukcję  średniowiecznego sztychu

     przedstawiającego  Kraków z Wawelem.

b/  widoki i wnętrze kościoła Mariackiego oraz widok ołtarza Wita Stwosza, również

       widoki Kościoła Dominikanów, św. Andrzeja, Sanktuarium Bożego Miłosierdzia .

c/    widoki Rynku Krakowskiego i jego zabudowy

d/    widoki Bramy Floriańskiej  i Barbakanu,

e/    widoki Pomnika Grunwaldzkiego, dziedzińca Collegium Maius ,

f/     widoki zabytkowych portali budynków,  

g/     widoki obiektów przemysłowych i inżynierskich (w tym Nowej Huty)

h/    widok budynku krakowskiej poczty  z końca XIX wieku

            Na znaczkach pojawiały się również: herb miasta, widoki zestawu obiektów zabytkowych  na jednym  z bloczków, kopia dawnego planu Krakowa,  Lajkonik, a także wizerunki osób znaczących w dziejach naszego miasta, rodowitych Krakowian i związanych z Krakowem przez wiele lat. Są to znaczki z wizerunkami m.in.

a/  bł. Jana Pawła II,  prezentowane  wielokrotnie

b/  królów i królowych Polski

c/  noblistów; Wisławy Szymborskiej i  Czesława Miłosza

d/  ludzi teatru, sztuki, malarzy wraz z  reprodukcjami ich  dzieł, także lekarzy

     z Józefem Dietlem b. prezydentem Krakowa, naukowców  i  polityków

e/  poetów i  świętych

f/ twórców i współtwórców poczty polskiej

g/  projektantów i  rytowników znaczków pocztowych w tym  przede wszystkim Czesława Słani

               Znaczki pocztowe wydawane były z okazji   jubileuszu Krakowa , Uniwersytetu Jagiellońskiego i jego wydziałów ( przypomnienie  jubileuszu 600 lecia UJ  jest na naszej stronie internetowej w zakładce „artykuły”),  teatrów ;w tym m. in. Teatru im. Juliusza Słowackiego, „Groteska”  oraz  jubileuszy wielu innych organizacji .

            To tylko wybrane  „tematy krakowskie”, które pojawiały się na znaczkach wydawanych przez Pocztę Polską, także wydawanych  w okresie okupacji niemieckiej w  Generalnym Gubernatorstwie. Znaczki pocztowe wydawane były w wielomilionowych nakładach  i zdecydowaną większość z nich  można bez trudu  nabyć różnymi metodami od zakupu w sklepie filatelistycznym do  bezpłatnego  pozyskania znaczków  od członków rodziny  parających się dawniej   „zbieraniem znaczków”. 

 Dla przypomnienia, a zarazem zachęcenia  naszych młodych przyjaciół  do  wykorzystania znaczków pocztowych w przygotowywaniu się np. do;

 - lekcji historii,

 - pogłębienia wiedzy o swoim  ukochanym mieście

 - konkursu wiedzy o Krakowie i jego wybranych  obiektach,

 - udziału w akcji „Zdobywamy odznakę przyjaciela Krakowa”,

 - a może nawet do zdawania egzaminu  na przewodnika po Krakowie

prezentujemy ciekawsze wybrane znaczki pocztowe o tematyce krakowskiej.

            Ogólnopolski Klub Filatelistyczny ‘Cracoviana”  zwraca się do młodych adeptów  filatelistyki, do  młodych  miłośników Krakowa  i miłośników znaczków pocztowych  o przysyłanie  na adres  pocztowy lub emailowy naszego Klubu,   swoich  „spotkań z  Krakowem i  krakowskimi  znaczkami”. Chętnie będziemy prezentować  otrzymane materiały   na naszej  stronie  internetowej. Jeśli  nasza propozycja spodoba się młodym miłośnikom znaczków i podczas np. wakacyjnego pobytu w Krakowie   napiszą  do nas  będziemy starali się najciekawsze  materiały  prezentować na stronie internetowej i nagradzać je walorami filatelistycznymi.

                                                                          OKF „Cracoviana”

                                                                                 Jerzy Duda