ZNACZKI CZESŁAWA SŁANI NA PRZESYŁKACH LISTOWYCH. cz.15 A

ZNACZKI CZESŁAWA SŁANI NA PRZESYŁKACH LISTOWYCH.

cz.15 A.

Ostatnim znaczkiem sygnowanym przez Czesława Słanię, wydanym w Polsce Ludowej i wprowadzonym do obiegu dnia 28 czerwca 1952 roku był znaczek z widokiem „Daru Pomorza” Fi.617, z serii Fi.616-618. Pisaliśmy o nim w poprzedniej części naszego cyklu. Kolejne znaczki emitowane przez Pocztę Polską pojawiły się w nowej rzeczywistości politycznej Rzeczypospolitej, której nadano imię Polska Rzeczypospolita Ludowa (w skrócie PRL) na mocy konstytucji uchwalonej 22 lipca 1952 roku przygotowanej przez zespół pod przewodnictwem Bolesława Bieruta i poprawionej osobiście przez Józefa Stalina. Konstytucja, poza zmianą nazwy państwa, wprowadziła w „państwie demokracji ludowej” zasadę kierowniczej roli klasy robotniczej w sojuszu z „chłopstwem pracującym”.

W preambule powołano się na historyczne doświadczenia zwycięskiego budownictwa socjalistycznego w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, pierwszego państwa robotników i chłopów”.

            Tematy znaczków po 1948 roku, a szczególnie po reformie walutowej w 1950 roku koncentrowały się na prezentowaniu konterfektu prezydenta, wizerunków przedstawicieli klasy robotniczej, działaczy ruchu robotniczego, widoków obiektów przemysłowych, robót budowlanych i innych związanych ze świętami państwowymi, rocznicami i tp. Wydawane znaczki w swej tematyce miały odniesienie do czasu, miały akcenty symboliczne

i reklamowe głównie dotyczące rozwoju gospodarczego i kolejnych planów 3 letniego

i 6 - letniego. Pierwsze znaczki emitowane w PRL-u tematycznie nie odbiegały od wcześniejszych założeń programowych. Konsekwencją tego było wprowadzenie do obiegu pocztowego wpierw znaczków przypominających 70. rocznicę założenia partii Proletariat z podobizną Ludwika Tadeusza Waryńskiego, a następnie prezentujących widok elektrowni w Jaworznie  

            Ludwik Tadeusz Waryński (1856 – 1889), żył aktywnie, zmieniając miejsca pobytu, zajęty agitacją, wydawnictwami, konspiracją, studiując dzieła socjalistyczne i zakładając pierwsze akademickie i robotnicze koła socjalistyczne w Królestwie Polskim. Był jednym ze współautorów pierwszego programu socjalistycznego nazwanego programem brukselskim, który zawierał krytykę niepodległościowych dążeń Polaków, podkreślał internacjonalizm i sojusz z rosyjskimi rewolucjonistami oraz zakładał budowę socjalizmu. Wydalony z granic Austrii przebywał w Genewie, a w szwajcarskim Chur brał udział w Międzynarodowym Kongresie Socjalistycznym oraz angażował się w wydawanie pism socjalistycznych „Przedświt” i „Równość”. Był twórcą Międzynarodowej Socjalno – Rewolucyjnej Partii „Proletaryat” oraz wydawcą polskiego pisma socjalistycznego „Proletaryat”, którego pierwszy numer ukazał się 15 września 1883 roku. Zredagował zaledwie dwa numery czasopisma. Zmarł w wieku 33 lat jako więzień w twierdzy szlisselburskiej 2 marca 1889 roku. Po drugiej wojnie światowej przypomniano postać Waryńskiego oraz jego roli w promowaniu ideologii ruchu robotniczego. Jego imieniem nazywane były ulice, stawiano mu pomniki oraz wmurowywano okolicznościowe tablice.

            Odnośnie budowli, mającej duże znaczenie dla regionu i kraju, wybrano elektrownię Jaworzno II, która była sztandarową inwestycją PRL-u i planu 6-letniego. Początki energetyki w mieście sięgają roku 1898 kiedy przy szybie „Rudolf” Jaworznickiego Gwarectwa zainstalowano dwa agregaty prądu stałego do oświetlenia kopalni i domów. Od roku 1903 zakład był stale modernizowany i rozbudowywany. Po wojnie elektrownia Jaworzno I przestała istnieć, a w 1948 roku podjęto decyzję o budowie elektrowni Jaworzno II. W latach 1948-1952 wybudowano nową kotłownię, zainstalowano nowe turbozespoły co pozwoliło

1 stycznia 1953 roku włączyć Elektrownię Jaworzno do systemu energetycznego kraju. Uruchomienie kolejnego etapu budowy odbyło się 19 lipca 1953 roku.

            Dnia 31 lipca, a więc dziewięć dni po uchwaleniu nowej konstytucji, Poczta Polska wprowadziła do obiegu pocztowego dwa znaczki o tym samym rysunku w kolorach; czerwonym i brązowym (Fi.624-625). Autorem projektu był Ryszard Kleczewski (1888-1966). Na znaczkach umieścił portret Ludwika Waryńskiego z okresu pobytu w Petersburgu (fragment portretu był drukowany w „Trybunie Ludu” ze stycznia 1952 roku, a więc, jak przypuszczamy, akceptowany przez władzę) w owalu otoczonym kwiatami z szarfą w dolnej części na której jest napis Ludwik Waryński, a w górnej części ze wstęgą nad którą jest napis „W 70 Rocznicę Wielkiego Proletariatu”. Po bokach owalu znajdują się sceny przedstawiające fragment pochodu oraz wiecu robotników. Po lewej stronie widać scenę pochodu z trzema postaciami z których jedna trzyma szturmówkę na tle zabudowy fabrycznej z kominami. Po prawej stronie jest fragment wiecu robotników z postacią agitatora stojącego na podwyższeniu również na tle zabudowy. Treść znaczków jest uzupełniona cyframi informującymi o wysokości nominałów i opłaty dodatkowej. Sztycharzem znaczka był Czesław Słania, który 4 lipca 1952 został oficjalnie poinformowany o ukończeniu studiów w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

         Znaczki Fi.624-625 wydrukowano na papierze bezdrzewnym jednolitej grubości, gumowanym przed drukiem. Nakład znaczka o nominale 30+15 groszy w kolorze czerwonym wyniósł 1,031 miliona sztuk, a znaczka o nominale 45 + 15 groszy w kolorze brązowym 3,013 miliona sztuk. Znaczki oraz FDC pokazano na fot.1.

 

            W tym miejscu musimy przeprosić Internautów za naszą bezradność bowiem nie posiadamy żadnej całości pocztowej ofrankowanej choćby jednym znaczkiem Fi.624-625. Nie posiadamy również znaczków zdjętych z przesyłek z czytelnymi datownikami. Na usprawiedliwienie podajemy, że staraliśmy się pozyskać walory poprzez aktywną działalność na dostępnych portalach internetowych z ofertami materiału filatelistycznego. Po długim okresie natrafiliśmy na tylko jedną całość pocztową z frankaturą mieszaną ze znaczkiem

Fi.624. Rodzą się zatem pytania; co mogło się wydarzyć, także w dystrybucji znaczków, że nie ma ich na całościach pocztowych? I co stanowiło przeszkodę dla użytkowników poczty, że nie wykorzystywali wspomnianych znaczków do opłacania przesyłek?

            Korzystniej przedstawia się sprawa pocztowego wykorzystania znaczków z kolejnej emisji Poczty Polskiej czyli wydania zwyczajnego na które składają się trzy znaczki o tym samym rysunku w kolorach; czerwonym, stalowym i zielonym z widokiem elektrowni w Jaworznie. Seria znaczków Fi. 626- 628 została wprowadzona do obiegu 7 dni po wydaniu okolicznościowym, o którym było wcześniej, czyli 7 sierpnia 1952 roku.

Projektantem znaczka był Czesław Słania, a sztychował Edward Konecki (1921-1990). Czesław Słania do sporządzenia projektu wykorzystał zapewne fotograficzny zapis budującego się obiektu. Na znaczku jest widok głównego budynku Elektrowni Cieplnej przedstawiony w formie rysunku architektonicznego w skrócie perspektywicznym z trzema kominami w tle oraz budynkami przed elewacją frontową.

            Znaczki o nominałach 45+15 groszy, 1 zł i 1,50 zł drukowano na papierze białym, gładkim, gumowanym przed drukiem. Nakłady poszczególnych nominałów były bardzo zróżnicowane. Nakład znaczka 45+15 groszy w kolorze czerwonym wyniósł ok. 65, 54 miliona sztuk i był drukowany dwukrotnie. Nakład znaczka o nominale 1 zł w kolorze stalowym wyniósł 1,042 miliona sztuk, a nakład znaczka o nominale 1,50 zł w kolorze zielonym wyniósł ok. 13,300 mil. sztuk, a znaczek był drukowany 5 razy, ostatni raz 8.10.1954 roku.

            Seria trzech znaczków Fi.626 –628 oraz FDC pokazane są na fot.2.

            Tym razem dopisało nam szczęście i możemy zaprezentować kilkanaście całości pocztowych ofrankowanych znaczkami Fi.626 – 628 w różnych zestawach znaczków frankujących przesyłki. W tej części zaprezentujemy na fot.3 – 13 całości pocztowe ofrankowane znaczkiem Fi.626 ( czerwonym) i wybrane całości ofrankowane znaczkiem

Fi 628 w kolorze zielonym. W kolejnej części 15 B pokażemy pozostałe przesyłki ofrankowane znaczkiem Fi.628, przesyłki ofrankowane znaczkiem Fi.627 oraz znaczki zdjęte z przesyłek o czytelnych datownikach.

 

Fot.3 Koperta standardowych wymiarów (uszkodzona) przesyłki listowej urzędowej (do

         Sądu), krajowej, poleconej z erką w postaci odbitki pieczątki z odręcznie wpisanym

         numerem wysłanej z Urzędu Pocztowego Lublin 4 w dniu 21.1.1954 roku do Radzynia

       Podlaskiego. Na rewersie odbitka datownika odbiorczego z 22.1.1954. Przesyłka jest

       ofrankowana dwoma znaczkami Fi.626 i 580 o łącznej frankaturze 1,60 zł +15 groszy

       zgodnie z taryfą.

 

Fot.4 Koperta standardowych wymiarów (uszkodzona) przesyłki listowej urzędowej (do

         Sądu), krajowej, poleconej z erką w postaci odbitki pieczątki z odręcznie wpisanym

         numerem wysłana z Urzędu Pocztowego Gdańsk 6 Wrzeszcz dnia 31.5. 1954 roku do

         Radzynia Podlaskiego. Na rewersie odbitka datownika odbiorczego 2.6.1954 rok.

         Przesyłka jest ofrankowana sześcioma znaczkami w tym jednym Fi.626, trzema

         Fi.637 i dwoma Fi. 550 o łącznie frankaturze 1,1,40 zł + 15 groszy zgodnie z taryfą.

 

Fot. 5 Koperta standardowych wymiarów jak na fot.4 wysłana z Urzędu Pocztowego

         Bydgoszcz 1 w dniu 23.1.1954 roku do Radzynia Podlaskiego. Przesyłka jest

         Ofrankowana dwoma znaczkami Fi.626, parka znaczków Fi.667 oraz 637 i 534 o

         łącznej frankaturze 1,45 zł + 30 groszy.

 

Fot. 6 Koperta ze znakiem opłaty jak znaczek nr. 606 ( Plan 6-letni, Elektryfikacja) Ck.14

           z hasłem H przesyłki krajowej urzędowej (do Sądu), poleconej z erka w postaci odbitki

           pieczątki z odręcznie wpisanym numerem wysłana z Urzędu Pocztowego Jelnica

           w dniu 30.12. 1953 do Radzynia Podlaskiego. Przesyłka jest ofrankowana dodatkowo

           czterema znaczkami w tym jednym Fi.626 oraz Fi. 637, 579 i 683 o łącznej

           frankaturze 1,45 zł + 30 groszy.

 

Fot. 7 Koperta Ck 14 z fioletowym nadrukiem stempelka kauczukowego nowej wartości

           (Ck 14 III) z hasłem propagandowym G, przesyłki listowej, krajowej, poleconej z erką

           w postaci odbitki pieczątki w kolorze fioletowym z odręcznie wpisanym numerem

           wysłana z Urzędu Pocztowego Ińsko ( w powiecie stargardzkim) w dniu 20.2.1954 rok

           do Warszawy. Przesyłka jest   ofrankowana dodatkowo dwoma znaczkami Fi.626

           o łącznej frankaturze 1,35 zł + 45 groszy.

 

Fot. 8 Koperta o wymiarach 322 x 220 przesyłki listowej urzędowej (do Sądu), poleconej z

           erką w postaci odbitki pieczątki w kolorze fioletowym z odręcznie wpisanym

           numerem wysłana z Urzędu Pocztowego Kock w dniu 7.1. 1954 rok do Radzynia

           Podlaskiego. Przesyłka jest ofrankowana paskiem trzyznaczkowym i parka pionową

           Fi.626 oraz parką znaczków Fi.683 o łącznej frankaturze 2,65 zł + 75 groszy. Koperta

           była użyta dwukrotnie o czym świadczy rewers koperty z naklejonymi znaczkami i

         datownikiem z Urzędu Pocztowego Lublin 1. Na fotografii pokazujemy kopertę

         w stanie złożonym.

 

Fot. 9 Koperta lotnicza wykorzystana do przesyłki listowej, prywatnej, zagranicznej

           wysłanej z Urzędu Pocztowego Świdwin w dniu 22.2.1954 rok do Czechosłowacji.

           Przesyłka ofrankowana jednym znaczkiem Fi.626 zgodnie z taryfą.

 

 

Fot. 10 a, b Koperta standardowych wymiarów przesyłki listowej, prywatnej, zagranicznej,

            poleconej z erką w postaci odbitki pieczątki w kolorze czerwonym i odręcznie

             wpisanym numerem wysłana z Urzędu Pocztowego Chorzów 5 w dniu 12.2 1954

             roku do Czechosłowacji. Przesyłka jest ofrankowania na awersie znaczkami z 1947

             roku z serii Kultura Polska II z nadrukami groszy dyrekcji Katowice (a) Znaczki

             z nadrukami groszy były ważne do 30.IV. 1952 roku, a więc na pierwszy rzut oka

             przesyłka nie była opłacona. Natomiast opłata za list znajduje się na rewersie

             koperty (b). Frankatura zgodna z taryfą składa się z dwóch znaczków Fi.626 oraz Fi.

             684 o łącznej wartości 1,25 zł + 15 groszy na odbudowę Warszawy. Można

             przypuszczać, że przesyłka jest inspirowana filatelistycznie.

            Na kolejnych trzech fotografiach (11- 13 prezentujemy całości pocztowe ofrankowane znaczkiem Fi.628.

 

Fot. 11 Koperta o wymiarach 152 x 102 mm przesyłki listowej, krajowej, ekspresowej

             wysłanej z Urzędu Pocztowego Warszawa 1 w dniu 29.8.1953 do Radomia.

             Przesyłka jest ofrankowana pięcioma znaczkami w tym Fi.628 oraz Fi. 667, 666, 631

             i 671 o łącznej frankaturze 3, 85 zł.(znacznie powyżej taryfy) Znaczki są skasowane

           podwójnie; datownikiem dziennym i datownikiem okolicznościowym stosowanym

           podczas III Światowego Kongresu Studentów w Warszawie. Okolicznościowy

           datownik ręczny z wymienną datą stosowany był w Warszawie w dniach 27 VIII –

           3.IX. 1953 roku ( wg kat. Myślickiego nr 53022).

 

Fot.12 Koperta standardowych wymiarów przesyłki prywatnej, zagranicznej, poleconej

           z erką w postaci odbitki pieczątki z odręcznie wpisanym numerem, przesłanej droga

           powietrzną z Urzędu Pocztowego Wrocław 9 w dniu 15.9.1954 roku do

           Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża w Szwajcarii. Przesyłka jest

           ofrankowana trzema znaczkami w tym Fi.628, 631 i 637 o wartości 2,55 zł zgodnie z

           taryfą.

 

Fot. 13 Dwie koperty z okienkami, typowe w latach pięćdziesiątych o standardowych

             wymiarach, przeznaczone głównie do korespondencji urzędowej, krajowej, przesyłek

             poleconych z erkami w postaci odbitek pieczątek z odręcznie wpisanymi

             numerami wysłane z Urzędu Pocztowego Włocławek 1 w dniu 2.9.1954 do Jeleniej

             Góry i 3.9.1954 do Gdyni. Obie przesyłki są niestarannie ofrankowane dwoma

             znaczkami każda Fi. 628 oraz Fi. 637 o łącznej frankaturze 1,55 zł zgodnie z taryfą.

             O kolejnych przykładach pocztowego wykorzystania znaczków z widokiem elektrowni w Jaworznie projektowanych przez Czesława Słanię napiszemy w części 15 B uzupełniając je komentarzem.

                                                                                                                 Jerzy Duda

                                                                                                   Administrator Piotr